سامانه بافتی – گفتار دوم از سلول تا گیاه

در برش عرضی گیاه سه بخش دیده می‌شود: پوششی، زمینه‌ای و آوندی. بخش زمینه‌ای شامل بافت‌های پارانشیم کلانشیم و اسکلرانشیم است.

بخش پوششی در داخل و بیرون از خاک اهداف متفاوتی را دنبال می‌کند. مثلا در درون خاک این بخش لیپید ترشح نمی‌کند، چون ریشه مسئول دریافت آب از خاک است. به همین دلیل ما باید در اندام‌های هوایی به دنبال پوستک بگردیم.

بخش پوششی در اندام‌های هوایی می‌تواند انواع کرک‌ها را ایجاد کند، یا سلول ترشحی بسازد یا سلول نگهبان روزنه. از بین این سلول‌ها تنها سلول‌های نگهبان روزنه کلروپلاست دارند. درر ریشه این سلول‌ها به وجود نمی‌آیند و ریشه سلولی خاص به نام تار کشنده دارد. بیشترین آب گیاه توسط همین سلول جذب می‌شود.

روپوست معمولا یک لایه است. در برگ، ساقه جوان و ریشه جوان وجود دارد.

روزن به اضافه سلول‌های نگهبان روزنه را می‌سازد.

پارانشیم رایج‌ترین سلول در یک گیاه است. این سلول‌ها دیواره نخستین نازک دارند. این سلول‌ها می‌توانند میتوز و میوز بدهند (بافت خورش پارانشیمی‌ست).

کلانشیم دیواره نخستین ضخیم دارد و فاقد دیواره پسین است. این سلول‌ها کشیده هستند و معمولا زیر روپوست قرار می‌گیرند. کلانشیم‌ها مانع رشد گیاه نمی‌شوند.

آوند چوبی دارای سلول‌های مرده است که آب و املاح را حمل می‌کند. آوند چوبی یا از تراکئید ساخته شده یا از عناصر آوندی. تراکئيد دارای دیواره عرضی هستند که لان‌های زیادی دارند و تراکئيد‌ها به واسطه این لان‌ها با هم ارتباط دارند. چون سلول مرده است به ارتباط سلولی ‌آن‌ها دسم می‌گویند نه پلاسمودسم.

عناصر آوندی کوتاه و ضخیم هستند و دیواره عرضی ندارند، در نتیجه یک لوله پیوسته تشکیل می‌دهند.

آوندهای آبکش دارای دیواره عرضی هستند که این دیواره سوراخ سوراخ است، به همین دلیل به آن آوند آبکش می‌گویند. آوندهای آبکش از سلول‌های زنده‌ای تشکیل شده که هسته و اندامک‌های خود را از دست می‌دهند. سلول‌های سازنده آوند آبکش دیواره پسین ندارند. در نهاندانگان در کنار آوند‌های آبکش سلول‌های همراه قرار دارند.

حرکت در آوند چوبی یک طرفه و در آوند آبکش دو طرفه است.

در یک دسته آوند چوبی تراکئیدها مرکزی‌تر هستند و تعداد بیشتری دارند. در آوند‌ها آوندهای آبکش به سمت بیرون قرار دارد و به بخش سطحی گیاه نزدیک‌تر است. آوند‌های آبکش از تراکئید‌ها هم نازک‌تر هستند. دور این آوندها را فیبرها احاطه می‌کند.