دستگاه گوارش اولین دستگاه بدن است که در زیست دبیرستان بررسی میشود. بدن ما دستگاههای مختلفی از جمله دستگاه تنفسی و یا گردش مواد دارد که در فصلهای آینده با آن آشنا میشویم.
همین ابتدا باید بین دو مفهوم تفاوت قائل شویم:
۱-لوله گوارش: به لولهای پیوسته میگویند که از دهان شروع میشود و تا مخرج ادامه دارد.
۲-دستگاه گوارش: شامل لوله گوارش (از دهان تا مخرج) + اندامهای مرتبط با آن است.
اندامهای مرتبط با لوله گوارش: غدههای بزاقی، کبد، صفرا و پانکراس هستند.
برای آشنایی بیشتر با لوله گوارش باید بندارهها را هم بشناسیم. فعلا با یک تعریف بدانید: لوله گوارش توسط بندارهها از هم جدا میشود. این بندارهها در تنظیم عبور مواد نقش دارند، یعنی با شل شدن بندارهها مواد میتوانند از یک بخش به بخش دیگر بروند.
آناتومی دستگاه گوارش
آناتومی چیست؟
به زبان ساده
آناتومی علم نقشهکشی بدن انسان است. در آناتومی ما موقعیت، شکل، اندازه و ارتباط بین اعضای بدن را مطالعه میکنیم. به زبان سادهتر: آناتومی یعنی شناخت شکل و جای اجزای بدن و اینکه چطور به هم وصل شدن!
آناتومی در کنکور
آناتومی بخش مهمی از کنکور است و ما در فصلهای مختلف کتابهای دبیرستان با آناتومی بدن انسان آشنا میشویم.
آناتومی ترس ندارد، ما قرار نیست ظرف یک روز آناتومی بدن را یاد بگیریم. میدانم مطالب زیادی در آناتومی وجود دارد، اما مغز انسان توانایی یادگیری این مطالب را دارد.
مری
ابتدای مری در وسط بدن قرار دارد. مری از دیافراگم عبور میکند و وارد حفره شکمی میشود. بنداره انتهایی مری (که کاردیا نام دارد) در سمت چپ بدن قرار دارد.
کاردیا نزدیکترین بنداره به دیافراگم است.
معده
مری در سمت چپ بدن به معده متصل میشود که بخش کیسهای شکل است. این ساختار در پشت و سمت چپ کبد قرار دارد.
کبد
به طور کلی کبد در سمت راست و معده در سمت چپ قرار دارد. بخشهایی از لوب کوچکتر کبد در سمت چپ بدن قرار میگیرد.
کیسه صفرا
کیسه سبز رنگ در شکل کیسه صفراست. بخشی از کیسهی صفرا زیر کبد قرار دارد.
پانکراس
پانکراس یا همان لوزالمعده در در پشت معده قرار دارد. پانکراس یک بخش قطور و یک بخش نازک دارد.
روده باریک
در محل وصل شدن معده به روده کوچک بنداره پیلور قرار دارد. بنداره پیلور پایینتر از سطح معده نیست و تقریبا از پانکراس بالاتر است.
سطح خارجی روده باریک صاف است و چینخوردگی در آن وجود ندارد.
روده بزرگ
روده بزرگ از دو بخش تشکیل شده: روده کور و کولونها.
محل اتصال روده باریک به روده بزرگ روده کور نام دارد، نه کولون.
روده کور جز کولون بالا رو نیست. در ادامه کولون بالا رو کولون افقی و کولون پایینرو قرار دارد.
کولون پایین رو طولانی تر از کولون افقی و کولون افقی طولانی تر از کولون بالا رو است.
همانطور که در شکل میبینید کولون افقی جلوتر از کولون بالارو قرار دارد و کولون پایینرو از هر دوی آنها عقبتر است. کولون پایینرو تنها کولونیست که به پشت روده باریک میرود.
انتهای رودهی بزرگ بنداره نداریم.
به تصویر زیر هم نگاهی بیندازید. این تصویر در کتاب درسی وجود ندارد، اما تصویر مهمیست:
نکات بیشتر در مورد آناتومی
نکات زیر برای کسانی که تازه شروع به خواندن زیست کردهاند مناسب نیست و فقط آنها را گیجتر میکند. نکات زیر نکات پیچیدهتر هستند که با شکلهای دیگر همین فصل و فصلهای دیگر مثل تنفس، قلب و یا کلیه ترکیب شدهاند.
گوارش
پانکراس برای ورود ترشحات خود به روده دو راه دارد که یکی از آنها با کیسه صفرا مشترک است.
حرکت صفرا در مجرای نزدیک به کیسه دو طرفه است (هم صفرا به آن وارد میشود و هم از آن خارج میشود).
قلب
جایی که کبد خون را به بزرگ سیاهرگ زیرین میریزد در سطحی بالاتر از کاردیا (بنداره انتهای مری) قرار دارد.
بافتشناسی لوله گوارش
بافت شناسی چیست؟
برای بررسی ساختار، لوله گوارش به چهار قسمت تقسیم میشود:
لایه بیرونی
بخشی از صفاق است و از بافت پیوندی سست تشکیل شده است.
لایه ماهیچهای
در لوله گوارش دو نوع ماهیچه وجود دارد؛
الف: این لایه در حلق ابتدای مری و بنداره خارجی مخرج از نوع مخطط است.
ب: در بقیه قسمتها این لایه از ماهیچههای صاف تشکیل شده. ماهیچههای صاف به دو شکل حلقوی و طولی (و مورب در معده) سازمان یافتهاند.
لایه ماهیچهای شبکهای از یاختههای عصبی دارد که بین لایه ماهیچهای طولی و حلقوی قرار دارد.
لایه زیرمخاط
زیر مخاط موجب میشود مخاط روی لایه ماهیچهای بچسبد و به راحتی روی آن بلغزد یا چین بخورد. لایه زیر مخاط پر از رگهای خونی و دارای شبکهای از یاختههای عصبیست.
مخاط
این لایه در بخشهای مختلف لوله گوارش کارهایی مثل جذب یا ترشح را انجام میدهد.
نکاتی در مورد مخاط
مخاط در مری ترشح دارد، اما جذب انجام نمیشود.
چند نکته در مورد لایههای لوله گوارش
۱-شبکه یاختههای عصبی از مری آغاز میشود. اما یاختهی عصبی در حلق و دهان هم وجود دارد.
۲-در همه لایههای لوله گوارش بافت پیوندی سست و رگ خونی وجود دارد.
۳-بین ماهیچه طولی و حلقوی در لوله گوارش شبکه عصبی وجود دارد. اما بین ماهیچه حلقوی و مورب شبکهای نیست.
۴-مخاط در روده باریک ماهیچه صاف دارد. روده مانند دیگر بخشهای لوله گوارش از چهار لایه تشکیل شده که یکی از آنها ماهیچهای و دیگری مخاطیست. لایه ماهیچهای در تمام بخشها ماهیچه دارد. در روده باریک علاوه بر لایه ماهیچهای ما در مخاط هم ماهیچه صاف میبینیم که به آن ماهیچه مخاطی میگویند. با این موضوع در گفتار بعد آشنا میشویم.
۵-بندارههای لوله گوارش هر چهار لایه معرفی شده را دارند، با این تفاوت که در بندارهها بخش ماهیچهای قطورتر است.
۶-دقت کنید نورون در هر چهار لایه لوله گوارش وجود دارد، اما شبکه نورونی فقط در مخاط و لایه ماهیچهای وجود دارد.
خودآزمایی
الف. به طور معمول در لایه مخاطی لوله گوارش، همه سلولهای پوششی کارهای متفاوتی از جمله جذب یا ترشح را انجام میدهند.
ب. لایهای از لوله گوارش که موجب میشود لایه مخاطی روی لایه ماهیچهای چین بخورد، به طور حتم دارای نوعی بافت پیوندی با ماده زمینهای شفاف در ساختار خود است.
پ. لایهای از لوله گوارش که سلولهای آن عمل جذب و ترشح را انجام میدهند، به طور حتم دارای سلولهای یکسانی در سرتاسر لوله گوارش است.
ت. در دیواره قسمتی از مری که در نزدیکی معده قرار دارد، همه سلولهای نوعی بافت که فقط در داخلیترین لایه وجود دارند، به طور حتم روی شبکهای از رشتههای پروتئینی و گلیکوپروتئينی مستقر هستند.
ث. در دیواره قسمتی از مری که در نزدیکی معده قرار دارد، همه سلولهای نوعی بافت که فقط در درون دومین و سومین لایه از بیرون وجود دارند، به طور حتم رشته سیتوپلاسمی بلند و کوتاه دارند.
حرکات لوله گوارش
لوله گوارش دو حرکت دارد: کرمی و مخلوط کننده.
آیا جویدن حز حرکات لوله گوارش محسوب میشود؟
حرکات لوله گوارش ترجمه چه کلمهایست؟
حرکات لوله گوارش ترجمه کلمه gi motility است. این کلمه در زیستشناسی به دو حرکت کرمی و قطعه قطعه کننده اشاره دارد که در فارسی به حرکات لوله گوارش ترجمه شده است.
جویدن در چه حوزهای جز حرکات لوله گوارش محسوب میشود؟
علم حوزههای مختلفی دارد: ادبیات، تاریخ، اقتصاد، ریاضی، شیمی و…
همانطور که بالاتر گفتم منظور از حرکات لوله گوارش در زیستشناسی دو حرکت کرمی و قطعه قطعه کننده است. درواقع ما وقتی از کلمه «حرکات لوله گوارش» پرسش میکنیم، منظورمان این دو حرکت است.
زمانی که ما جویدن را جز لوله گوارش محسوب میکنیم پرسش ما بیشتر یک پرسش هنری، یا ادبیست تا یک پرسش دقیق علمی.
حرکات کرمی از حلق آغاز میشود و نقش اصلی آن پیش بردن غذاست. نقش فرعی حرکات کرمی مخلوط کردن غذاست، به ویژه وقتی غذا به یک بنداره برخورد میکند. حرکات کرمی غذا را در زمانهای دیگری هم مخلوط میکند، اما بیشترین اثر آنها در برخورد با یک بنداره است.
نقش اصلی حرکات مخلوط کننده مخلوط کننده ریز کردن غذا و مخلوط کردن آن است.
اگر به شکل نگاه کنید حرکات قطعه قطعه کننده باعث حرکت مواد غذایی در طول روده نیز میشود (به تفاوت شکل یک و سه در تصویر بالا توجه کنید).
یک نکته ریز در مورد حرکات مخلوط کننده
به طور کلی، حرکات مخلوط کننده باعث مخلوط شدن و ریز شدن غذا میشود اما:
شروع حرکات مخلوط کننده باعث ریزتر شدن غذا نمیشود، بلکه تداوم آن باعث این کار میشود.
خودآزمایی
الف. در انسان فقط بعضی از انواع حرکات لوله گوارش که در حد فاصل مری تا انتهای روده ایجاد میشود، تحت تاثیر شبکه عصبی موجود در دیواره لوله گوارش قرار میگیرند.
ب. در لوله گوارش انسان حرکت کرمی برخلاف حرکت قطعه قطعه کننده، نمیتواند در شرایطی فقط در مخلوط کردن محتویات لوله نقش داشته باشد.
گوارش غذا
گوارش در دهان
در بدن ما شش غده بزاقی بزرگ و غدههای بزاقی کوچک وجود دارد. در شکل بالا فقط غدد بزرگ وجود دارد.
کمی آناتومی
غده بناگوشی:
-این غده عقبترین، بزرگترین و بالاترین غده بزاقیست.
-این غده یک مجرا دارد که در کنار دندانهای عقبی فک بالا تخلیه میشود.
-غده بناگوشی غدهی بزرگیست، بخشی از این غده پایینتر از دندانهای فک پایین و بخشی از آن بالاتر از دندانهای فک بالا قرار دارد. دو غده دیگر به طور کامل در فک پایین قرار دارند.
غده زیرآروارهای:
-غده زیر آروارهای پایینترین غده بزاقیست.
-بخش جلویی این غده باریک است و هر چه به سمت عقب میآید ضخیمتر میشود.
-این غده یک مجرا دارد که از پشت غده زیر زبانی عبور میکند. این مجرا در عقب دندانهای جلوی فک پایین تخلیه میشود.
-مجرای غده زیرآروارهای با جلوییترین مجرای غده زیرزبانی یکی میشود.
-این غده به نسبت غده زیرزبانی به چربی کف دهان نزدیکتر است.
غده زیرزبانی:
-در نزدیکی دندانهای جلوی فک پایین قرار دارد.
-ترشحات این غده توسط مجراهای زیادی به زیر زبان تخلیه میشود. این مجراها اندازههای متفاوتی دارند و جلوییترین مجرا بلندترین مجرای آن است.
-بخش جلویی آن ضخیم است و هر چه به سمت عقب میآید نازکتر میشود.
-این غده روی ماهیچه کف دهان قرار دارد.
چند نکته مهم:
تمامی غدههای بزاقی در کنار عضلات قرار میگیرند.
زبان با بافت پیوندی به استخوان فک متصل شده است.
نوار زردی که از غده بناگوشی آغاز میشود و تا زیر فک ادامه دارد بافت چربیست. پس میتوان گفت: غده بناگوشی و زیرآروارهای در مجاورت بافت چربی قرار دارند.
گوارش در دهان چطور انجام میشود؟
غذا توسط دندانها ریزتر میشود و همچنین بزاق بر روی آن اثر میگذارد.
بزاق چیست؟
بزاق توسط غدد بزاقی ترشح میشود و شامل آب، یونها (مثل بیکربنات)، انواعی از آنزیمها (آمیلاز و لیزوزیم) و موسین است.
آمیلاز بزاق به گوارش نشاسته کمک میکند.
لیزوزیم باکتریهای درون دهان را از بین میبرد.
موسین گلیکوپروتئینیست که با جذب آب ماده مخاطی تولید میکند.
لیزوزیم چهار جا وجود دارد: عرق، براق، اشک، ماده مخاطی.
بیکربنات پنج جا وجود دارد: بزاق، شیره معده، شیره روده، شیره پانکراس، صفرا.
مخاط ترشح نمیشود، ماده مخاطی ترشح میشود.
بلع غذا
بررسی یک نکته در شکل بالا
در شکل بالا ماهیچه کف دهان (ماهیچهای که درست زیر زبان قرار دارد) از یک سر به استخوان فک و از سر دیگر به غضروف متصل است.
مکانیزم بلع
بلع سه مرحله دارد:
زمانی که غذا در دهان است و با فشار زبان به حلق میرسد،
زمانی که غذا در حلق است
و زمانی که غذا در مری حرکت میکند.
بلع در مرحله دهانی ارادیست. در حلق و مری بلع به شکل غیرارادی ادامه پیدا میکند.
در بلع موقعیت یک سری از اجزای بدن تغییر میکند. در هنگام بلع:
۱-زبان کوچک بالا میرود و راه بینی را میبندد.
۲-اپیگلوت پایین میاید و حنجره بالا میآید تا راه ورود غذا به نای بسته شود.
در هنگام بلع چین خوردگیهای حنجره کم میشود و پردههای صوتی هم به هم نزدیک میشوند.
در ادامه حرکت غذا در مری، تودهی غذا به بنداره انتهای مری میرسد و با باز شدن آن غذا وارد معده میشود.
غدههای مری که در مخاط قرار دارند ماده مخاطی و مقدار کمی بیکربنات ترشح میکنند.
بندازه انتهای مری
این بنداره بخشی از مریست و لفظ بنداره ابتدای معده اشتباه است.
بنداره انتهای مری به جز هنگام بلع در هنگام استفراغ هم باز میشود.
این بنداره در هنگام ریفلاکس باز نمیشود، در هنگام ریفلاکس انقباض این بنداره به اندازه کافی نیست.
در هنگام ریفلاکس هیچ حلقهی انقباضیای به بنداره انتهای مری نمیرسد.
دو نکته:
-همانطور که در شکل مشخص است به جز زبان ماهیچههای دیگری هم به فک پایین متصل هستند.
-مطابق شکلی که کمی بالاتر قرار دارد چینخوردگیهای مری همانند معده طولی هستند.
چند نکته ترکیبی
-بخش ارادی بلع توسط قشر مخ کنترل میشود.
-بخش غیرارادی بلع توسط بصل النخاع کنترل میشود. دقت کنید ماهیچهای که دستور را دریافت میکند اسکلتیست اما کارش غیرارادیست.
-شبکه عصبی رودهای بخشی از فرایند بلع را میتواند کنترل کند.
گوارش در معده
ساختار و موقعیت معده
معده بخش کیسهای شکل لوله گوارش است.
معده چین خوردگیهایی دارد که در شکل بالاتر میتوانید ببینید.
چینخوردگیهای معده دائمی نیستند و با ورود غذا باز میشوند.
بخشی از معده بالاتر از بنداره انتهای مری و بخشی از معده میتواند پایینتر از پیلور باشد.
چند نکته
در لوله گوارش فقط یک بخش کیسهای شکل وجود دارد و آن معده است. اما در دستگاه گوارش ما دو بخش کیسهای شکل داریم: معده و کیسه صفرا.
توصیف چین حلقوی برای روده استفاده میشود. چینهای معده طولی و نامنظم هستند. درواقع هر دو صفت طولی و نامنظم میتواند برای چینهای معده استفاده شود.
حرکات معده
بعد از ورود غذا به معده معده اندکی انبساط پیدا میکند و سپس انقباضهای معده شروع میشود.
معده حرکات کرمی دارد. حرکت کرمی در معده نقش مخلوط کنندگی دارد.
چند نکته
انقباضهای معده بلافاصله بعد از ورود غذا شروع نمیشود.
حرکات قطعه قطعه کننده فقط در روده باریک دیده میشوند.
ترشحات و غدد معده
برای استفاده از جدول زیر در موبایل، صفحه را به حالت افقی دربیاورید.
جدول مقایسه سلولهای حفره و غده معده
| نام سلول | نوع ترشحات | محل قرارگیری | ظاهر |
| سلول پوششی سطحی | ماده مخاطی و بیکربنات | در حفره معده قرار دارند – بعضی از آنها با سلولهای ترشح کننده ماده مخاطی در تماس هستند | هسته در قاعده |
| سلول ترشح کننده ماده مخاطی | ماده مخاطی | بالاترین سلولهای مخاط معده – در تماس با سلولهای پوششی سطحی و سلولهای کناری | هسته در قاعده |
| سلولهای کناری | HCL و عامل داخلی | در غده معده قرار دارند – هم با سلولهای ترشح کننده ماده مخاطی و هم با سلولهای اصلی در تماس هستند – با سلولهای خودی در تماس نیستند | دارای چین خوردگی غشایی – هسته در قاعده – میتوکندری فراوان |
| سلولهای اصلی | پپسینوژن | عمقیترین سلولهای غدد معده – در تماس با سلولهای کناری | هسته در قاعده |
در بررسی بافتی معده دو مفهوم وجود دارند که با هم متفاوت هستند.
۱-حفرههای معده: سلولهای پوششی مخاط در بافت پیوندی زیرین خود فرورفته و حفرههای معده را ایجاد میکنند. درواقع حفرههای معده، به فرورفتگیهایی در سطح معده گفته میشود. سلولهای حفرههای معده ماده مخاطی و بیکربنات ترشح میکنند.
۲-غدههای معده: بخشهایی در مخاط معده هستند که پایینتر از حفرهها قرار دارند. این غدهها از طریق مجرا به حفرههای معده راه دارند.
به تفاوت این دو بخش در تصویر بالا دقت کنید.
شیره معده
حفرهها و غدههای معده موادی را ترشح میکنند که شیره معده را میسازند.
در شیره معده چه چیزی وجود دارد؟
۱-ماده مخاطی:
هم توسط سلولهای حفره معده (سلولهای سطحی) و هم توسط سلولهای غده معده (سلولهای ترشح کننده ماده مخاطی) انجام میشود.
۲-بیکربنات:
بیکربنات فقط توسط حفره معده ترشح میشود. این بیکربنات که توسط سلولهای سطحی ترشح میشود ماده مخاطی سطح معده را قلیایی میکند.
۳-پپسینوژن:
سلولهای اصلی غدههای معده آنزیمهای تجزیه کننده پروتئين را به صورت غیرفعال ترشح میکنند. به این شکل غیرفعال پیشساز گفته میشود. پیشساز آنزیمهای تجزیه کننده پروتئين پپسینوژن نام دارد.
پپسینوژن بعد از ترشح شدن به فضای معده وارد میشود. پپسینوژن در فضای معده تحت تاثیر HCL به انواعی از پپسین تبدیل میشود که شکل فعال آنزیم است.
پپسین میتواند روی پپسینوژن اثر بگذارد و تولید پپسین را افزایش دهد.
فعالیت پپسین سبب تولید آمینواسید نمیشود.
یک نکته در مورد پپسین
پپسینوژن در سلول ساخته میشود و توسط آن ترشح میشود اما پپسین در محیط داخلی معده تولید میشود. پس پپسین توسط سلول ترشح نمیشود.
۴-HCL:
توسط سلولهای کناری غده معده ترشح میشود. همانطور که بالاتر اشاره کردم HCL با اثر بر پپسینوژن آن را به پپسین تبدیل میکند.
سلول کناری برای ساخت HCL یون هیدروژن را از خون میگیرد. این کار باعث میشود خون اطراف این سلولها قلیایی شود.
HCL اگزوسیتوز نمیشود (این نکته خارج از کتاب است).
۵-فاکتور داخلی:
توسط سلول کناری ترشح میشود و یک کار مهم انجام میدهد: این عامل برای ورود ویتامین B12 به سلولهای روده باریک ضروریست. ویتامین B12 برای ساختن گلبولهای قرمز در مغز استخوان الزامیست. در صورت تخریب سلولهای کناری ویتامین B12 جذب نمیشود و زندگی فرد به خطر میافتد.
دقت کنید حتی کمبود B12 هم در روند تقسیم سلول اختلال ایجاد میکند.
جذب B12 در روده بزرگ فاکتور داخلی نمیخواهد (این موضوع خارج از کتاب درسیست).
چند نکته:
یک غده میتواند به یک مجرا وصل باشد، همچنین دو غده هم میتوانند همزمان به یک مجرا متصل باشد.
سلول کناری دارای زوائد غشاییست.
همه ترشحات معده جز شیرهی آنها نیست معده هورمون هم ترشح میکند که در گفتار بعدی با آن آشنا میشویم درواقع:
ترشحات معده = شیره معده +هورمونها
تمام ترشحات بالا توسط دستگاه عصبی رودهای کنترل میشود (در گفتار بعد با این دستگاه آشنا میشوید).
برگشت اسید معده (ریفلاکس)
اگر انقباض بنداره انتهای مری کافی نباشد اسید معده به مری برمیگردد. دقت کنید در این فرایند بنداره انتهای مری منقبض هست، اما انقباض آن کافیست.
بندازه انتهای مری جزئی از مریست و لفظ بنداره ابتدای معده غلط است.
در ریفلاکس و سلیاک مخاط آسیب میبیند.
گوارش در روده باریک
حرکات روده باریک
در روده باریک هم حرکات کرمی و هم حرکات قطعه قطعه کننده وجود دارد.
ترشحاتی به رودهباریک میریزند:
شیره پانکراس
شیره پانکراس شامل آنزیمهای مختلف و بیکربنات است. پانکراس پروتئازهای بسیار قوی را به صورت غیرفعال ترشح میکند.
بیکربنات پانکراس اثر اسیدی کیموس معده را خنثی میکند.
چند نکته در مورد پانکراس
بیکربنات پانکراس بیشترین نقش را در خنثی کردن اثر اسیدی کیموس معده دارد.
پروتئازهای پانکراس برخلاف پروتئازهای معده در محیط قلیایی بهترین فعالیت را دارند.
شیره روده باریک
شامل موسین، آب، یونهای مختلف (مانند بیکربنات) و آنزیم است.
شیره صفرا
صفرا توسط کبد تولید میشود. صفرا شامل نمکهای صفراوی، بیکربنات، کلسترول و فسفولیپید است.
صفرا به دوازدهه میریزد و دو کار مهم دارد:
۱-کمک به گوارش چربیها
۲-خنثی کردن حالت اسیدی کیموس
چند نکته در مورد صفرا
صفرا آنزیم ندارد (پروتئین ندارد).
کبد برای ساختن صفرا به بیکربنات احتیاج دارد و آن را از خون میگیرد. با این کار خون اسیدیتر میشود. پس میتوان گفت کبد در تنظیم PH خون نقش دارد.
کبد در دفع موارد زائد مثل کلسترول نقش دارد.
آناتومی کبد، کیسه صفرا، دوازدهه و پانکراس
کبد
کبد زیر دیافراگم جای گرفته و دو لوب کوچک و بزرگ دارد.
کبد جلوتر از معده و معده جلوتر از پانکراس قرار دارد.
کیسه صفرا
کیسه صفرا در پشت لوب بزرگ قرار دارد، اما لوب بزرگ کبد کیسه صفرا را به طور کامل نپوشانده است.
کیسه صفرا از هر دو لوب کبد مواد دریافت میکند، اما ارتباط آن با لوب بزرگ کبد بیشتر است.
کیسه صفرا از طریق بخش باریک خود به یک مجرا متصل است.
مواد از یک محل وارد کیسه صفرا میشوند و از همان محل خارج میشوند.
مجرای صفرا از پشت دوازدهه عبور میکند و با پانکراس یک مجرای مشترک میسازد.
پانکراس
پانکراس دو قسمت پهن و نازک دارد. قسمت پهن در نزدیک دوازدهه قرار دارد.
پانکراس از طریق دو مجرا ترشحات خود را به دوازدهه میریزد. مجرای بالاتر یک مجرای مجزا است و مجرای پایینتر پانکراس با مجرای صفرا یکی میشود.
مجرای صفرا از زیر مجرای بالایی پانکراس عبور میکند.
مجرای بالایی پانکراس زودتر از مجرای مشترک آن منشعب میشود.