آناتومی قلب
حفرات قلب
از نظر حفره درونی: بطن راست بزرگتر از بطن چپ، بطن چپ بزرگتر از دهلیز راست و دهلیز راست بزرگتر از دهلیز چپ است.
در دهلیز راست هر چه به سمت بالاتر برویم قطر دیواره کمتر میشود.
قطر دیواره بطن چپ از بطن راست بزرگتر است. اما در دهلیز راست جایی وجود دارد که قطورتر از دیواره دهلیز چپ باشد.
کم قطعه ترین دریچه دریچه دو لختیست.
دریچههای دهلیزی بطنی به سمت پایین باز میشود و دریچههای سینی به سمت بالا باز میشود.
طنابهای ارتجاعی به بسته ماندن دریچههای دهلیزی بطنی کمک میکند نه بسته شدن دریچه.
میزان طنابهای ارتجاعی در بطن راست از بطن چپ بیشتر است و در نتیجه طنابهای ارتجاعی بیشتری به دریچه دهلیزی بطنی آن چسبیده است.
عقبیترین حفره قلب دهلیز چپ است.
رگهای متصل به قلب
دهلیز چپ به چهار رگ، دهلیز راست به سه رگ و بطنها هر کدام به یک رگ متصل هستند.
در دهلیز راست مدخل بزرگ سیاه رگ زبرین بالاتر از مدخل سیاهرگ کرونر و مدخل سیاهرگ کرونر بالاتر از مدخل بزرگ سیاه رگ زیرین است.
رگهای متصل به دهلیز چپ قطر کمی دارند در حالی که رگهای متصل به دهلیز راست قطر زیادی دارند.
شاخه راست انشعاب سرخرگ ششی از زیر قوس آئورت و پشت بزرگ سیاه رگ زبرین عبور میکند. شاخه چپ از جلوی قوس نزولی آئورت عبور میکند.
تامین اکسیژن و مواد مغذی قلب
سرخرگ ششی توسط بافتی به آئورت متصل میشود.
سرخرگ ششی چپ طول کمتری دارد.
دریچههای قلب
نکات شکل
بالاترین دریچه سینی ششی و سه لختی پایینترین است. درواقع سینی ششی جلوترین و سه لختی عقبیترین دریچه هست. سینی ششی کوچکترین دریچه و سه لختی بزرگترین دریچه قلب است.
سینی آئورتی نسبت به سینی ششی مرکزیتر و بزرگتر است.
رگ کرونری که به سمت چپ قلب میرود سه شاخه میشود و رگی که به سمت راست میرود دو شاخه میشود.
اگر بخواهیم ریزتر شویم، هر دو رگ کرونری در ابتدا دو انشعاب میدهند و رگ کرونری چپ در ادامه سه انشعاب میدهد.
شاخهای از رگ کرونری چپ از پشت سرخرگ ششی عبور میکند.
رگ کرونری چپ ضخیمتر است و زودتر انشعاب میدهد.
ما دو سرخرگ کرونر و یک سیاهرگ کرونر داریم. درواقع لفظ سرخرگهای کرونر درست و لفظ سیاهرگهای کرونر غلط است.
بافت چربی در برون شامه قلب وجود دارد. در ناحیه نوک قلب هم میتوانیم چربی را ببینیم.
خونی که از رگ عبور میکند نمیتواند نیازهای تنفسی و تغذیهای کل قلب را پوشش دهد.
خون همیشه وارد سرخرگ کرونر میشود و این موضوع فقط در رابطه با بعد از انقباض دهلیز درست نیست.
بسته شدن سرخرگهای به معنی تصلب شرایین نیست.
یاختههای ماهیچه قلبی تنفس بیهوازی ندارند.
ما در دستگاه گردش خون چهار دریچه داریم: سینی، دهلیزی بطنی، لانه کبوتری، دریچه گرههای لنفی.
صداهای قلب
در ابتدای انقباض بطنی خون از بطنها به سرخرگها وارد میشود. این بالا رفتن خون باعث میشود که دریچههای دهلیزی بطنی بسته شود و صدای اول قلب ایجاد شود. پس صدا اول در حرکت خون به سمت بالا ایجاد میشود.
صدای دوم قلب در زمان حرکت خون به سمت پایین ایجاد میشود. زمانی که انقباض بطن تمام شد، خون درون سرخرگها به پایین برمیگردد و دریچههای سینی را میبندد که صدای دوم قلبی را ایجاد میکند.
نکات
صدای اول بلندتر و گنگتر، دومی کوتاهتر و واضحتر.
اگر سوالی در مورد صداهای قلب پرسیدند ممکن است صداهایی غیرعادی را هم در نظر گرفته باشند، پس به صورت سوال خوب توجه کنید.
صدای اول قلب در ابتدای مرحله انقباض بطن ها و صدای دوم در ابتدای مرحله انقباض دهلیزها به گوش میرسد.
تشریح قلب گوسفند
سطح پشتی قلب صاف و سطح جلویی آن برآمده است.
رگهای کرونر در سطح پشتی عمودی و در سطح جلویی مورب هستند.
رگهای غالب در سطح شکمی سرخرگها و در سطح پشتی سیاهرگها هستند.
بافت شناسی قلب
براساس متن کتاب درسی قلب سه لایه دارد:
۱-درون شامه
۲-لایه میانی (ماهیچهای)
۳-برون شامه
درواقع برونشامه خارجیترین لایهی قلب است و پیراشامه جز لایههای قلب نیست، اما همچنان پیراشامه بخش خارجی قلب را پوشش میدهد درواقع:
خارجیترین لایه قلب: برونشامه
خارجیترین بخش قلب: پیراشامه.
بیرونیترین بافت قلب، بافت پیوندی متراکم است که در پیراشامه قرار دارد.
داخلیترین لایه قلب درونشامه است. درونشامه شامل بافت پوششی و پیوندی سست است.
بافت پوششی درونشامه چین خوردگیهایی دارد که بعضی از این چینخوردگیها دریچههای قلب را میسازد.
میوکارد قلب شامل سلولهای ماهیچهای و بافت پیوندی متراکم است. بیشتر لایه میانی قلب از سلولهای ماهیچهای تشکیل شده است.
بیشتر سلولهای ماهیچهای با رشتههای کلاژن بافت پیوندی در تماس هستند.
رشتههای کلاژن لایهمیانی قلب در استحکام دریچههای قلب موثر هستند.
در لایه میانی قلب میتوان بافت پوششی رگها را دید اما بافت پوششی جزئی از ساختار بافتی لایه میانی محسوب نمیشود.
لایه میانی قلب از سمت داخل و خارج با بافت پیوندی در تماس است.
ساختار ماهیچه قلب
ماهیچه قلب دارای ساختار مخطط است، اما به شکل غیرارادی منقبض میشوند. سلولهای آن تک هستهای و بعضا دو هستهای هستند.
سوال: ماهیچه قلب چطور منقبض میشود؟
برای اینکه سلولهای ماهیچه قلبی منقبض شوند پیام الکتریکی باید به سلول قلبی برسد تا این سلول منقبض شود. از طرف دیگر این پیام باید بین سلولهای مختلف به راحتی جابهجا شود.
به خاطر دلایل بالا، سلولهای ماهیچه قلب از طریق صفحات بینابینی با هم ارتباط دارند.
این ارتباط باعث میشود پیام انقباض و استراحت بین این ماهیچهها به سرعت جابهجا شود.
اما مشکلی وجود دارد: بین دهلیزها و بطنها صفحات بینابینی وجود ندارد. به طور دقیقتر یک لایه عایق بین دهلیز و بطن قرار دارد که نمیگذارد پیام بین سلولهای دهلیزی و بطنی جابهجا شود.
شبکه هادی در قلب این مشکل را حل کرده است که در بخش بعد با آن آشنا میشویم. پس:
صفحات بینابینی سبب انتشار پیام از دهلیزها به بطنها نمیشود، شبکه هادی قلب این کار را انجام میدهد.
انواع پیام انقباض در کتاب درسی
پیام انقباضها سه مدل هستند: عصبی، شیمیایی، تکانهای (الکتریکی)
قلب پیام استراحت دارد اما ماهیچههای اسکلتی پیام استراحت ندارند.
دو پیام استراحت برای ماهیچه در کنکور وجود دارد. اولی پیام استراحت ماهیچه قلب. و دومی پیام اپی نفرین و نور اپی نفرین برای نایژکها.
شبکه هادی قلب
شبکه هادی از دو گره و دستهتارهای تخصص یافته ساخته شده است. جنس شبکه هادی از سلولهای ماهیچهایست و در همان لایه ماهیچهای قرار دارد. بخشی از این شبکه در دهلیزها و بخش دیگر در بطنها قرار دارد.
شبکه هادی در دهلیزها
دو شبکه هادی دو گره وجود دارد. گره اول بزرگتر است و شروع کننده تکانههای قلبیست. همانطور که در شکل مشخص است، این گره در دیواره پشتی دهلیز راست و زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد.
گره دوم که کوچکتر است، در دیواره پشتی دهلیز راست و در عقب دریچه سهلختی قرار دارد.
از گره اول چهار دسته تار خارج میشود. سه دسته تار با عبور از دهلیز راست به گره دوم میرود و یکی آنها به دهلیز چپ میرود.
پیام در دهلیز راست زودتر از دهلیز چپ منتشر میشود.
دسته تار بین دهلیزی (دسته تاری که از گره اول به دهلیز چپ میرود) زمانی که به دهلیز راست میرسد قطور میشود.
در کنار منفذ بزرگ سیاهرگ زیرین گرهای وجود ندارد، اما یکی از دسته تارهای بین گرهی از کنار این منفذ عبور میکند. این دسته تار در قسمتی از مسیر حرکت خود به سمت بالا میرود.
با رسیدن پیام به گره دوم موج الکتریکی بلافاصله به دیواره بین دو بطن منتشر نمیشود و این کار با فاصله صورت میگیرد. این کار برای عملکرد صحیح قلب نیاز است.
شبکه هادی در بطنها
از گره دوم یک دسته تار خارج میشود که در ادامه دو شاخه میشود.
دو شاخه شدن دسته تارهای بین بطنی در سطحی پایین تر از دریچهها انجام میشود. دسته تارهای به وجود آمده قبل از رسیدن به نوک قلب منشعب نمیشود.
انقباض دهلیز از بالا به پایین و انقباض بطن از پایین به بالا است.
چرخه ضربان قلب
ترتیب چرخه ضربان قلب در کتاب درسی مهم است: اولین مرحله استراحت عمومی، دومین مرحله انقباض دهلیزها و سومین مرحله انقباض بطنها است.
در انقباض دهلیزها خون وارد دهلیز نمیشود (کنکور ۱۴۰۰)
باز شدن دریچههای دهلیزی بطنی به استراحت عمومی اشاره میکند. دقت کنید که در هنگام انقباض دهلیزها این دریچهها باز هستند.
برون ده قلبی
نوار قلب چه میگوید؟
در جایی که نمودار خط راست (خط افقی) را نشان میدهد قلب فعالیت الکتریکی ندارد.
گره پیشاهنگ پیام انقباض دهلیزها را در اواخر استراحت عمومی تولید میکند.
در ابتدای سیستول بطن دریچههای سینی بسته هستند.
بیشترین اختلاف پتانسیل قلب در ابتدای انقباض بطن دیده میشود.